Λυσίας "Υπέρ Μαντίθεου" §§1 - 3

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ – ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ §1

To Προοίμιο ενός ρητορικού κειμένου είναι η εισαγωγή του . Με αυτό ο ρήτορας επιδιώκει να πραγματοποιήσει τρεις πολύ σημαντικούς στόχους που ενδεχομένως θα οδηγήσουν σε αίσια έκβαση της υπερασπιστικής ή κατηγορηματικής γραμμής . Οι στόχοι, αυτοί είναι : α) η πρόσεξις, η πρόκληση δηλαδή της προσοχής και του ενδιαφέροντος των ακροατών – θεατών του, β) η εὔνοια, δηλαδή η θετική και ευνοϊκή στάση των ακροατών του ενώπιον του ομιλητή  και γ) την εὐμάθεια, τη σωστή, σύντομη και αξιόπιστη πληροφόρηση των ακροατών σχετικά με την υπόθεση. Στην §1 επιδιώκεται από τον Λυσία ο πρώτος στόχος, δηλαδή η πρόσεξις.  

Ο ρήτορας ξεκινάει το λόγο του με ένα απροσδόκητο σχήμα που καταλαμβάνει όλη την έκταση της παραγράφου αυτής : «Εἰ μή συνῄδη…τῶν αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι». Ενώ όλοι αναμένουν την εξαπόλυση μιας φραστικής επίθεσης του ομιλητή εναντίον των κατηγόρων του, εντελώς απρόσμενα τον βλέπουν να τους ευχαριστεί επειδή τον διαβάλλουν (!!!) και του δίνουν με αυτό τον τρόπο την ευκαιρία να παρουσιάσει δημόσια όλες της πτυχές της τίμιας ζωής του. Εξυπονοείται ότι τα ωφέλη που αποκομίζει με αυτό το τέχνασμα ο ρήτορας είναι πολλά: πρώτα – πρώτα επιτυγχάνεται η πρόσεξις των ακροατών. Ταυτόχρονα, όμως, σκιαγραφείται και η προσωπικότητα τόσο του ομιλητή (μεγαλοψυχία, απλότητα, τιμιότητα) όσο και των αντιπάλων του (μοχθηρία, κακία, επιβουλή). Το τέχνασμα αυτό του Λυσία το εντοπίζουμε και στο λόγο του «Υπέρ του αδυνάτου» : «Δεν απέχω πολύ, κύριοι δικαστές, από το να χρωστώ μεγάλη χάρη στον κατήγορο επειδή ετοίμασε εναντίον μου αυτό το δικαστικό αγώνα …».

Η §1 αποτελείται από μια ημιπερίοδο και μια περίοδο. Στην ημιπερίοδο που προηγείται εντοπίζουμε και το βασικό μέρος του απροσδόκητου σχήματος με το οποίο ο ρήτορας «ξαφνιάζει» τους ακροατές. Με την περίοδο που ακολουθεί ο ρήτορας αιτιολογεί τη προηγούμενη άποψή του για να αποφύγει τον χαρακτηρισμό του «χαζοχαρούμενου». Ευγνωμονεί λοιπόν τους κατηγόρους του για την ευκαιρία που του παρέχουν με αυτό τον τρόπο να αποκαλύψει δημόσια τον άμεπτο και ηθικό του βίο.

ὦ βουλή: τα σημαντικότερα πολιτικά όργανα της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν δυο : η εκκλησία του δήμου και η βουλή. Η εκκλησία του δήμου αποτελούσε αναμφισβήτητα το όργανο μέσω του οποίου εκφραζόταν η λαϊκή βούληση. Ήταν πρακτικά αδύνατο όμως να συνεδριάζει καθημερινά και να λαμβάνει αποφάσεις με λεπτομέρειες και ακριβολογίες. Ήταν επίσης αδύνατο να επιβλέπει συστηματικά τις διπλωματικές διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις με άλλες πόλεις. Τον ρόλο αυτό τον είχε επωμιστεί η βουλή, ένα πολιτικό όργανο που συνεδρίαζε καθημερινά και διέθετε ένα εύρος αρμοδιοτήτων. Το πρώτο μέλημά της ήταν η δημιουργία της ημερήσιας διάταξης, των θεμάτων δηλαδή, που έπρεπε να συζητήσει η εκκλησία του δήμου. Γι’ αυτό καμία απόφαση από την εκκλησία δεν μπορούσε να ληφθεί, αν δεν είχε πρώτα συζητηθεί διεξοδικά και εγκριθεί από την βουλή. Βασικός στόχος λοιπόν της βουλής ήταν η δημιουργία λεπτομερών σχεδίων που επρόκειτο να τεθούν προς ψήφιση από την εκκλησία. Επιπρόσθετα ρύθμιζε τα θέματα της στρατολογίας, της συντήρησης του στόλου, της φορολογίας και της εξωτερικής πολιτικής, ενώ δεν πρέπει να παραλείψουμε και τις δικαστικές αρμοδιότητες που διέθετε. Η είσοδος στις συνεδριάσεις της Βουλής για τους απλούς πολίτες ήταν σε γενικές γραμμές ελεύθερη (αν και συνήθως χρειαζόταν μια τυπική άδεια). Όταν όμως συζητούνταν   απόρρητα  θέματα (συνήθως για την εξωτερική πολιτική), η είσοδος ήταν απαγορευμένη σε όλους χωρίς εξαιρέσεις. Από τα παραπάνω λοιπόν καθίσταται σαφές ότι η βουλή αποτελούσε την καρδιά της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ήταν απαραίτητο συνεπώς τα μέλη της, οι πεντακόσιοι βουλευτές (γι’ αυτό ονομάστηκε και Βουλής των πεντακοσίων) να πληρούν πολύ αυστηρές προϋποθέσεις. Ως αντάλλαγμα όμως για την προσφορά τους οι βουλευτές α) εισέπρατταν ημερήσια οικονομική αποζημίωση πέντε οβολών (κατά τον 4^ο αιώνα π.Χ.), β) απαλλάσσονταν για ένα έτος από κάθε στρατιωτική υποχρέωση, γ) τιμητική θέση στο θέατρο κατά τη διάρκεια των δραματικών αγώνων. Μερικές από τις πιο σημαντικές αρμοδιότητες της Βουλής των πεντακοσίων είναι οι παρακάτω :

Αρμοδιότητες της Βουλής των πεντακοσίων

·  Άσκηση εξωτερικής πολιτικής (υποδοχή πρεσβευτών και προξένων, ανταλλαγή και  αρχειοθέτηση διπλωματικής αλληλογραφίας, αποστολή αντιπροσωπειών σε άλλες πόλεις, σύναψη συμμαχιών και συνθηκών).

·         Καθορισμός ύψους φόρων από συμμαχικές πόλεις κράτη.

·       Έλεγχος των οικονομικών του δημοσίου (έλεγχος εσόδων – εξόδων, ενοικιάσεις δημόσιων ακινήτων σε ιδιώτες, κατασχέσεις εξαιτίας χρεών, μειοδοτικοί διαγωνισμοί, παραχώρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης μεταλλείων κ.α.).

·         Έλεγχος στρατού (φύλαξη και ενημέρωση καταλόγου οπλιτών, εκπαίδευση εφήβων, άμυνα πόλης, έλεγχος στρατηγών και ιππικού).

·         Έλεγχος στόλου (κατασκευή νέων πλοίων και συντήρηση παλαιοτέρων, εκπαίδευση, αμοιβή και τροφοδοσία πληρωμάτων, έλεγχος τριηράρχων, έκδοση κανονισμών ναυτικού).

·         Έλεγχος επαρκούς τροφοδοσίας της πόλης.

·         Κατανομή κρατικού χρήματος στους άρχοντες για την κάλυψη διαφόρων δαπανών. 

·         Ευθύνη για την παροχή των επιδομάτων στους αδύνατους.

·         Ευθύνη για την κατασκευή διαφόρων δημοσίων έργω. 

·         Ευθύνη για τα ιερά και την τέλεση θρησκευτικών εκδηλώσεων σε συνεργασία με τους αρμόδιους άρχοντες.

·         Δημιουργία ημερήσιας διάταξης για την εκκλησία του δήμου.

·         Δυνατότητα παραπομπής σε δίκη ανώτερων αξιωματούχων (ακόμη και στρατηγών).  

    Η Βουλή εκλεγόταν με ετήσια θητεία. Αποτελείτο από πεντακόσια μέλη, πενήντα από κάθε φυλή (οι αθηναϊκές φυλές ήταν δέκα). Δικαίωμα συμμετοχής είχαν οι άνδρες πολίτες ηλικίας τουλάχιστον τριάντα ετών που δεν είχαν καταδικαστεί για κανένα αδίκημα από τα αθηναϊκά δικαστήρια, είχαν υπηρετήσει τη στρατιωτική τους θητεία και δεν όφειλαν χρήματα στο δημόσιο. Τα μέλη κάθε φυλής εξέλεγαν με ψηφοφορία από εκατό υποψήφιους βουλευτές (Χ 10 φυλές = 1000 άτομα). Από τα 1000 αυτά άτομα επιλέγονταν με κλήρωση οι πεντακόσιοι (πενήντα από κάθε φυλή) ως τακτικοί βουλευτές ενώ οι υπόλοιποι πεντακόσιοι ήταν οι αναπληρωματικοί βουλευτές.

Η Βουλή συνεδρίαζε καθημερινά είτε στο χώρο κοντά στην Αγορά, είτε σε ειδικό χώρο δίπλα από το ναύσταθμο του Πειραιά (τουλάχιστον όσο συνερχόταν για θέματα σχετικά με το ναυτικό). Το αθηναϊκό έτος αποτελούταν από 350 περίπου μέρες. Έτσι για 35 μέρες κάθε φυλή αναλάμβανε τη πρυτανεία, τη διοίκηση δηλαδή της Βουλής. Η φυλή αυτή ονομαζόταν πρυτανεύουσα. Έτσι τη διοίκηση της Βουλής ανελάμβαναν διαδοχικά όλες οι φυλές. Από την πρυτανεύουσα φυλή εκλέγονταν καθημερινά οι πρυτάνεις (με θητεία που ξεκινούσε από τη μια δύση του ηλίου ως την επόμενη). Οι αξιωματούχοι αυτοί κρατούσαν τα κλειδιά των ναών που βρίσκονταν οι κρατικοί θησαυροί και τα αρχεία.

τοῖς κατηγόροις: στην κλασική Αθήνα δεν υπήρχε ο θεσμός της «αυτεπάγγελτης δίωξης», δηλαδή από τη στιγμή που κάποιος διέπραττε ένα αδίκημα, έπρεπε να υπάρξει μήνυση από κάποιον πολίτη για να φτάσει η υπόθεση στα δικαστήρια. Το ίδιο ίσχυε ακόμη και στη περίπτωση που το κράτος θιγόταν άμεσα από κάποια παράβαση. Μόνο ένας πολίτης μπορούσε να μηνύσει τον παραβάτη. Αντίθετα στις μέρες μας η δυνατότητα της μήνυσης ισχύει ακόμη και για τους ειδικούς κρατικούς λειτουργούς (εισαγγελείς).

Έντονο – κατά την εποχή της αθηναϊκής δημοκρατίας – είναι και το φαινόμενο της συκοφαντίας. Κάποιοι Αθηναίοι πολίτες εκβίαζαν με πλαστές και ανύπαρκτες κατηγορίες επιφανείς (και όχι μόνο) συμπολίτες τους με σκοπό να αποσπάσουν από αυτούς διάφορα χρηματικά ποσά. Από πολλούς συγγραφείς και διανοητές, τόσο της εποχής εκείνης όσο και μεταγενέστερους, η συκοφαντία αποτελούσε το «σιχαμερό πρόσωπο της δημοκρατίας».

κακῶς ἐμέ ποιεῖν / διαβεβλημένοις : ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στην κλασική Αθήνα η συκοφαντία. Κάποιος κατηγορούσε κάποιον άλλο – δίκαια ή άδικα δεν έχει σημασία – με στόχο να τον εκβιάσει και να του αποσπάσει χρηματικά ποσά προκειμένου να μην διαδώσει τις αρνητικές ειδήσεις στην ούτως ή άλλως μικρή αθηναϊκή κοινωνία. Η συκοφαντία σήμαινε την κοινωνική περιθωριοποίηση του ατόμου, γεγονός με ολέθριες συνέπειες στην ιδιωτική και δημόσια ζωή του συκοφαντημένου προσώπου. Η συκοφαντία ήταν σχετικά σπάνια κατά τον 5^ου αιώνα π.Χ.  Στο τέλος όμως του αιώνα αυτού και σε όλη τη διάρκεια του 4^ου αιώνα (παρακμή αθηναϊκής δημοκρατίας και ηγεμονίας) αποτέλεσε αληθινή μάστιγα για την κοινωνία της πόλης. Το φαινόμενο αυτό βοηθάει τον Λυσία να εντοπίσει άλλο ένα επιχείρημα υπεράσπισης του πελάτη του : οι αντίπαλοι είναι συκοφάντες (επομένως ότι λένε δεν αντεπεξέρχεται στην πραγματικότητα) και δρουν για προσωπικά σκοτεινά συμφέροντά τους.

εἰς ἔλεγχον τῶν αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι: πρόκειται φυσικά για τη διαδικασία της «δοκιμασίας». Είδαμε ότι η βασικότερη προϋπόθεση για την ανάδειξη ενός πολίτη στο αξίωμα του βουλευτή ήταν ο άμεμπτος δημόσιος και ιδιωτικός βίος του υποψηφίου. Αμέσως μετά την επιλογή των 500 βουλευτών, οποιοσδήποτε πολίτης μπορούσε να καταγγείλει κάποιον από τους υποψηφίους με την κατηγορία ότι η προηγούμενη ζωή του δεν ήταν «καθαρή» από ατοπήματα. Ακολουθούσε από τα μέλη της απερχόμενης βουλής των πεντακοσίων (δεκαμελής επιτροπή, με έναν εκπρόσωπο από κάθε φυλή) ειδική εξέταση στην οποία ο κατηγορούμενος καλείτο να παρουσιάσει με αποδείξεις και μάρτυρες την αβασιμότητα της κατηγορίας και όλες τις πτυχές της προηγούμενης ζωής του σε δημόσιο αλλά και σε ιδιωτικό επίπεδο. Στη περίπτωση που ο κατηγορούμενος το κατόρθωνε, «επιδοκιμαζόταν» και συνεπώς εγκρινόταν η εκλογή του στο αξίωμα του βουλευτή. Στην αντίθετη περίπτωση «αποδοκιμαζόταν» και θεωρούταν ανίκανος για τη συγκεκριμένη θέση. Στην κατάσταση του δοκιμαζόμενου βρίσκεται και ο Μαντίθεος, ο οποίος κατηγορείται για συνεργασία με το αιμοσταγές καθεστώς των τριάκοντα τυράννων που επικράτησε στην Αθήνα για λίγους μήνες το 403  π.Χ. Οι αναμνήσεις των Αθηναίων από την περίοδο αυτή ήταν τόσο οδυνηρές, που οποιαδήποτε καταγγελία για συνεργασία με το καθεστώς αυτό αποτελούσε εξαιρετική προσβολή και συνεπαγόταν τον κοινωνικό και πολιτικό αποκλεισμό του κατηγορουμένου. Ο Μαντίθεος χρησιμοποιεί την υποχρέωσή του να περιγράψει λεπτομερώς την ως τότε ζωή του ως μια τρανή απόδειξη όχι μόνο της αθωότητάς του αλλά και της αθλιότητας και πανουργίας των κατηγόρων του.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ  - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ § 2

Στη σύντομη αυτή παράγραφο ο Μαντίθεος επιδιώκει την εὔνοιαν των δικαστών, προσπαθεί δηλαδή να προδιαθέσει τους δικαστές ευνοϊκά απέναντί του και να κερδίσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό την συμπάθεια και την εμπιστοσύνη τους.

οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω:  η δήλωση αυτή του Μαντιθέου ερμηνεύτηκε από κάποιους σχολιαστές του Λυσία ως ένδειξη εγωιστικής – αλαζονικής συμπεριφοράς από την πλευρά του Μαντιθέου. Η άποψη αυτή όμως είναι ακραία, αν αναλογιστούμε ότι ο Μαντίθεος ως κατηγορούμενος κατά κάποιο τρόπο είχε δικαίωμα να επιστρατεύσει όλα τα δυνατά επιχειρήματα που θα μπορούσε να διαθέσει για να αποδείξει το αβάσιμο των κατηγοριών. Αφού ήταν αναγκασμένος να λογοδοτήσει, θα μιλούσε αν μη τι άλλο, για τον εαυτό του. Παράλληλα η ένδειξη αυτοπεποίθησης φανερώνει την αθωότητα του Μαντιθέου. Κανένας κατηγορούμενος δεν θα έκανε αυτή τη δήλωση αν υπήρχε έστω και η παραμικρή υποψία επιβεβαίωσης της κατηγορίας. Οι δικαστές ακούγοντας αυτά τα λόγια του ομιλητή σίγουρα θα διατηρούσαν μια πιο θετική στάση απέναντί του.

καί εἰ τις πρός με τυγχάνει ἀηδῶς [ἤ κακῶς] διακείμενος: ο Μαντίθεος αναγνωρίζει την ύπαρξη των εχθρών του (οι οποίοι σε τελική ανάλυση τον έχουν οδηγήσει στη διαδικασία του ελέγχου από την Βουλή). Αν λάβουμε υπόψη και τη συνέχεια του υπερασπιστικού αυτού λόγου, κατανοούμε τους λόγους της εχθρότητας αυτής. Ο κατηγορούμενος έχει μακριά μαλλιά, γεγονός που δείχνει τα ολιγαρχικά φρονήματά του. Οι Σπαρτιάτες, γνωστοί για το ολιγαρχικό τους καθεστώς διατηρούσαν μακριά μαλλιά για τα οποία μάλιστα ήταν και περήφανοι. Οι Αθηναίοι που είχαν ολιγαρχικά φρονήματα, μιμούνταν σ’ αυτό το τομέα τους Σπαρτιάτες, γι’ αυτό το λόγο ονομάζονταν και λακωνίζοντες (= αυτοί που έχουν την τάση να μιμούνται τον σπαρτιατικό τρόπο ζωής). Ένας πρώτος λόγος λοιπόν για την αντιπάθεια αυτή είναι καθαρά εξωτερικός. Με αυτό τον τρόπο ο Μαντίθεος συνδέεται από τους κατηγόρους με το καθεστώς των τριάκοντα τυράννων, κατηγορία που επέσειε βαρύτατες συνέπειες. Άλλος λόγος αντιπάθειας θα μπορούσε να θεωρηθεί και η ενέργεια του Μαντιθέου, σε νεαρή ηλικία να «τολμήσει» να παρουσιαστεί στην εκκλησία του δήμου και να πάρει το λόγο. Θεωρητικά, ένας Αθηναίος πολίτης μπορούσε να πάρει δημόσια το λόγο στην Εκκλησία από την ώρα που είχε ενηλικιωθεί και ολοκληρώσει τη διετή στρατιωτική θητεία του. Από εκείνη τη στιγμή μπορούσε να συμμετέχει και να ψηφίζει στις συνελεύσεις αυτού του οργάνου. Ωστόσο, οι Αθηναίοι θεωρούσαν ασέβεια πάρει κάποιος τον λόγο στην Εκκλησία του δήμου, αν πρώτα δεν είχε κλείσει τα τριάντα του χρόνια. Αυτός, προφανώς, ήταν ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο ο Μαντίθεος «κατηγορήθηκε».

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ  - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ § 3

πρῶτον δέ ἀποδείξω ὡς οὐχ ἵππευον οὐδ’ ἐπεδήμουν ἐπί τῶν τριάκοντα, οὐδέ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας: διατυπώνεται ο σκοπός του κατηγορουμένου να αποκρούσει τον «σκληρό» πυρήνα του κατηγορητηρίου, που είναι η υποτιθέμενη συνεργασία του με το καθεστώς των Τριάκοντα τυράννων (404 – 403 π.Χ.). Πρόκειται στην ουσία για μια κατηγορία η οποία βάσιμα θα μπορούσε να εμποδίζει την εξέλιξη και σταδιοδρομία οποιουδήποτε στην πολιτική κονίστρα.

Κριτήρια Αξιολόγησης

1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης)

1)            χάριν εἶχον: Ποια εντύπωση επιθυµεί να δηµιουργήσει ο οµιλητής;

2)            ἡγοῦµαι γὰρ…αἰτίους: Τι παράδοξο υπάρχει στη φράση αυτή;

3)            ἀναγκάζωσιν: Τι υπογραµµίζει µε τη λέξη αυτή ο Μαντίθεος;

4)            Με ποιες λέξεις διαγράφει ο Λυσίας το ήθος του πελάτη του;

5)            οὕτω σφόδρα ἐµαυτῷ πιστεύω: Νοµίζετε ότι η έκφραση υποδηλώνει το χαρακτήρα του Μαντιθέου;

6)            Ποιος ήταν ο ρόλος της βουλής την εποχή του Λυσία;

7)           Ποια σηµεία του προοιµίου επιβεβαιώνουν την αντίληψη του οµιλητή για τη μεταστροφή της γνώµης των βουλευτών; Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.

8)            Ἀξιῶ δὲ … πολιτείας: Ποια είναι η θέση του χωρίου στη δοµή του λόγου;

9)            Σε ποιο σηµείο προβάλλει ο Μαντίθεος το ανεπίληπτο του ήθους του;

10)    Το προοίµιο πρέπει να περιέχει την κεντρική ιδέα του λόγου. Ισχύει αυτό στο συγκεκριµένο λόγο και ποιο σκοπό εξυπηρετεί;

11)        Ποια ήταν τα βασικά στοιχεία στα οποία ο Μαντίθεος επιχειρεί να στηρίξει τις αποδείξεις του;

12)        Ποια πιστεύετε πως ήταν η ψυχολογική κατάσταση του Μαντιθέου, όταν αρχίζει να εκφωνεί το λόγο του;

13)        Στις §§ 1-3 ο Μαντίθεος αναφέρεται σε αρκετές προϋποθέσεις. Ποιες είναι και γιατί επιλέγει τις συγκεκριµένες;

14)        Τα ρητορικά ήθη διακρίνονται:

α) Στο ήθος του λέγοντος, που είναι η επιδίωξη του λέγοντος να εξυψώσει τον εαυτό του.

β) Στο ήθος του ακροατή, που είναι η επιδίωξη του λέγοντος να εξυψώσει τους ακροατές του.

γ) Στο ήθος του αντιπάλου, που είναι η επιδίωξη του λέγοντος να µειώσει τον αντίπαλό του. Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τα ρητορικά ήθη στο προοίµιο του λόγου.

15)        Τὸ µὲν οὖν ἀναγκαιότατον ἔργον τοῦ προοιµίου, καὶ ἴδιον τοῦτο, δηλῶσαι τί ἐστι τὸ τέλος οὗ ἕνεκα ὁ λόγος (Ἀριστοτέλους ῾Ρητορική Τέχνη, 14, 6). Ανταποκρίνεται η άποψη αυτή στο συγκεκριµένο προοίµιο; Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας µε στοιχεία του κειµένου.

16)        Σε ποια συµπεράσµατα θα µπορούσαµε να οδηγηθούµε για την αθηναϊκή δηµοκρατία και τις προτεραιότητες που αυτή θέτει από το γεγονός της δοκιµασίας των αρχόντων;

17)        Ποια εικόνα σχηµατίζετε για τον Μαντίθεο από όσα αναφέρει στο απόσπασµα αυτό για τον εαυτό του και από τον τρόπο µε τον οποίο τα παρουσιάζει;

18)        Αν από το λόγο του Λυσία είχε σωθεί µόνο αυτό το απόσπασµα, ποια στοιχεία θα µας βοηθούσαν να το αποδώσουµε στον συγκεκριµένο λογογράφο; (Βλ. Εισαγωγή, σσ. 30-31).

19)        Για ποια στοιχεία της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της αρχαίας Αθήνας θα µπορούσαµε να συναγάγουµε πληροφορίες από το προοίµιο, αν το αντιµετωπίζαµε ως ιστορική πηγή;

1.2. Συνδυασµός ερωτήσεων σύντοµης απάντησης και ελεύθερης ανάπτυξης

1)            α) Ποιος είναι ο στόχος του οµιλητή στο προοίµιο;

β) Να εντοπίσετε τα σηµεία του λόγου που θεωρείτε ενδεικτικά αυτού του στόχου και να σχολιάσετε την αποτελεσµατικότητά τους.

2)            α) Να αναφέρετε δύο σηµεία του αποσπάσµατος στα οποία είναι εµφανής η προσπάθεια του Λυσία να σκιαγραφήσει αριστοτεχνικά και άµεσα το χαρακτήρα του Μαντιθέου.

β) Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

3)            Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, οι γενικότεροι σκοποί που εξυπηρετεί το προοίµιο του δικανικού λόγου είναι η εύνοια, η προσοχή και η κατατόπιση του ακροατηρίου.

4)          α) Να εντοπίσετε τα συγκεκριµένα στοιχεία του κειµένου που αναφέρονται σ’ αυτούς τους σκοπούς.

             β) Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.