Θουκυδίδης "Ιστοριών" Γ' 71

Α' Κείμενο & μετάφραση 

[71] δράσαντες δὲ τοῦτο καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη καὶ ἥκιστ᾿ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ᾿ Ἀθηναίων, τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ᾿ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι. ὡς δὲ εἶπον, καὶ ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην. πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας ὡς ξυνέφερε καὶ τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας πείσοντας μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν, ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται. 

(§71) δράσαντες δὲ τοῦτο	Αφού έπραξαν αυτό (οι ολιγαρχικοί)
καὶ ξυγκαλέσαντες	και κάλεσαν σε συνέλευση
Κερκυραίους	τους Κερκυραίους,
εἶπον ὅτι ταῦτα	υποστήριξαν ότι αυτά (δηλ. ο φόνος των Κερκυραίων δημοκρατικών)
καὶ εἴη βέλτιστα	ήταν και τα καλύτερα
καὶ ἥκιστ᾿	και με κανένα τρόπο πια
ἂν δουλωθεῖεν	δεν θα υποδουλώνονταν
ὑπ᾿ Ἀθηναίων,	από τους Αθηναίους
τό τε λοιπὸν	και στο εξής
δέχεσθαι	να μην δέχονται
μηδετέρους	κανέναν από τους δυο
ἡσυχάζοντας	μένοντας ουδέτεροι
ἀλλ᾿ ἢ μιᾷ νηὶ,	παρά μόνο με ένα πλοίο,
τὸ δὲ πλέον	ενώ (πλοία) σε μεγαλύτερο αριθμό
ἡγεῖσθαι πολέμιον.	να τα θεωρούν εχθρικά.
ὡς δὲ εἶπον,	Και αφού μίλησαν,
καὶ ἠνάγκασαν	ανάγκασαν (τους Κερκυραίους)
ἐπικυρῶσαι	να επικυρώσουν
τὴν γνώμην.	την πρόταση.
πέμπουσι δὲ πρέσβεις	Στέλνουν επίσης πρεσβευτές
καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς	και στην Αθήνα αμέσως
διδάξοντας	για να εξηγήσουν
περί τε τῶν πεπραγμένων	για όσα έγιναν
ὡς ξυνέφερε	πως ήταν τάχα συμφέροντα (για τους Αθηναίους)
καὶ πείσοντας	και να πείσουν
τοὺς καταπεφευγότας ἐκεῖ	αυτούς που είχαν καταφύγει εκεί.
πράσσειν	να μην κάνουν
μηδὲν ἀνεπιτήδειον,	κάποια εχθρική ενέργεια,
ὅπως μή γένηται	για να μην υπάρξει
τις ἐπιστροφὴ.	κάποια αντεκδίκηση.

Β' Ερμηνευτικά σχόλια

Μετά την εν ψυχρώ δολοφονία των εξήντα περίπου δημοκρατικών βουλευτών ("δράσαντες δὲ τοῦτο"), οι ολιγαρχικοί φαίνεται να ελέγχουν την πολιτική κατάσταση του νησιού και συγκαλούν μια συνέλευση του λαού ("ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους") για να ληφθούν κάποιες αποφάσεις. Στη συνέλευση οι ολιγαρχικοί υποστηρίζουν ότι αυτή ήταν η καλύτερη δυνατή εξέλιξη των πραγμάτων ("ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη") καθώς και ότι έπρεπε στο εξής να τηρήσουν οι Κερκυραίοι στάση ουδετερότητας απέναντι στις δυο συμμαχίες ("τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ᾿ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι"). Με λίγα λόγια, οι ολιγαρχικοί ζητούσαν να μην πάνε οι Κερκυραίοι ούτε με τους Πελοποννήσιους ούτε με τους Αθηναίους. Ο πραγματικός λόγος αυτής της απόφασης σχετιζόταν με την αδυναμία των ολιγαρχικών να φέρουν απευθείας την Κέρκυρα στο πλευρό της Πελοποννησιακής Συμμαχίας. Πράγματι, οι ολιγαρχικοί φοβόντουσαν μια δυναμική αντίδραση των Αθηναίων, και γι΄αυτό το λόγο τα βήματά τους έπρεπε να είναι προσεκτικά στη φάση αυτή. Στη συνέχεια μάλιστα επισφραγίζεται αυτή η πρόταση των ολιγαρχικών με τη λαϊκή υποστήριξη. Στην πραγματικότητα, παρά τη δημοκρατική επίφαση αυτής της συνέλευσης, επικρατεί κλίμα τρομοκρατίας σε βάρος οιουδήποτε ήταν ή μπορούσε να θεωρηθεί οπαδός του δημοκρατικού κόμματος, κατάσταση που ομολογεί ακόμη και ο ίδιος ο Θουκυδίδης με τη φράση "ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην" που επιβεβαιώνει αυτό το καθεστώς καταπίεσης που είχε επιβληθεί στην Κέρκυρα. 

Στη συνέχεια, οι ολιγαρχικοί, επιθυμώντας να καθησυχάσουν τους Αθηναίους, αποστέλλουν μια πρεσβεία στην Αθήνα. Η πρεσβευτές αυτοί έχουν ως καθήκον τους α) την ενημέρωση των Αθηναίων για όσα είχαν συμβεί στην Κέρκυρα (αλήθεια πόσο "αντικειμενικά" θα παρουσίαζαν στους Αθηναίους οι ολιγαρχικοί την σφαγή των δημοκρατικών;) και β) την προειδοποίηση των Κερκυραίων που βρίσκονταν στην Αθήνα να μην πιέζουν τους Αθηναίους για λήψη μέτρων εναντίον του ολιγαρχικού καθεστώτος της Κέρκυρας. Στην Αθήνα είχαν μεταφερθεί οι Κερκυραίοι εκείνοι δημοκρατικοί που είχαν σωθεί από τη σφαγή και είχαν καταφύγει στο αθηναϊκό πλοίο. Αυτοί προφανώς θα πίεζαν τους Αθηναίους να λάβουν μέτρα εναντίον του ολιγαρχικού καθεστώτος της Κέρκυρας. Οι πρεσβευτές έχουν αναλάβει κατά συνέπεια και αυτό το έργο, να πείσουν τους δημοκρατικούς συμπολίτες τους να είναι προσεκτικοί στις ενέργειες τους. Ταυτόχρονα, όμως, με τη φράση "ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται" ο Θουκυδίδης ίσως να υπονοεί ότι οι κερκυραίοι ολιγαρχικοί πρεσβευτές είχαν πρόθεση να εκβιάσουν τους δημοκρατικούς Κερκυραίους που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, διατυπώνοντας απειλές για την ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα των συγγενών και φίλων τους που βρίσκονταν πίσω στο νησί. 
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να κρίνουμε τους Κερκυραίους ολιγαρχικούς αρκετά αφελείς, επειδή πιστεύουν ότι μπορεί να "τυφλώσουν" την Αθήνα, αλλά και αδίστακτους, αφού φτάνουν σε σημείο να χρησιμοποιήσουν μια πρεσβεία για πολύ αθέμιτους σκοπούς με προκλητικό τρόπο και μέσα στην ίδια την Αθήνα. Επίσης ο αδίστακτος χαρακτήρας τους φαίνεται και από το γεγονός ότι εκμεταλλεύονται στο έπακρο το κλίμα τρόμου που επέβαλαν στην Κέρκυρα για να πετύχουν τους πολιτικούς τους στόχους.