Θουκυδίδης "Ιστοριών" Γ' 80

Α' Κείμενο & μετάφραση 

[80] ὁ δὲ δῆμος τῶν Κερκυραίων ἐν τούτῳ περιδεὴς γενόμενος μὴ ἐπιπλεύσωσιν αἱ νῆες, τοῖς τε ἱκέταις ᾖσαν ἐς λόγους καὶ τοῖς ἄλλοις, ὅπως σωθήσεται ἡ πόλις, καί τινας αὐτῶν ἔπεισαν ἐς τὰς ναῦς ἐσβῆναι· ἐπλήρωσαν γὰρ ὅμως τριάκοντα προσδεχόμενοι τὸν ἐπίπλουν. οἱ δὲ Πελοποννήσιοι μέχρι μέσου ἡμέρας δῃώσαντες τὴν γῆν ἀπέπλευσαν, καὶ ὑπὸ νύκτα αὐτοῖς ἐφρυκτωρήθησαν ἑξήκοντα νῆες Ἀθηναίων προσπλέουσαι ἀπὸ Λευκάδος· ἃς οἱ Ἀθηναῖοι πυνθανόμενοι τὴν στάσιν καὶ τὰς μετ᾿ Ἀλκίδου ναῦς ἐπὶ Κέρκυραν μελλούσας πλεῖν ἀπέστειλαν καὶ Εὐρυμέδοντα τὸν Θουκλέους στρατηγόν. 

(§80) ἐν τούτῳ δὲ	Και στο μεταξύ
ὁ δῆμος τῶν Κερκυραίων	οι δημοκρατικοί Κερκυραίοι,
γενόμενος περιδεὴς	επειδή ήταν τρομοκρατημένοι
μὴ ἐπιπλεύσωσιν	μήπως τους επιτεθούν
αἱ νῆες,	τα πλοία (των Πελοποννησίων),
ᾖσαν ἐς λόγους	άρχισαν διαπραγματεύσεις
τοῖς τε ἱκέταις καὶ τοῖς ἄλλοις,	με τους ικέτες και τους άλλους
ὅπως σωθήσεται ἡ πόλις,	για το πως θα σωθεί η πόλη.
καί ἔπεισαν τινας αὐτῶν	Και έπεισαν μερικούς από αυτούς
ἐσβῆναι ἐς τὰς ναῦς·	να επιβιβαστούν στα πλοία.
ἐπλήρωσαν γὰρ ὅμως τριάκοντα	Γέμισαν όμως τριάντα
προσδεχόμενοι τὸν ἐπίπλουν.	περιμένοντας την επίθεση.
οἱ δὲ Πελοποννήσιοι	Οι Πελοποννήσιοι εξάλλου,
δῃώσαντες τὴν γῆν	αφού λεηλάτησαν την χώρα
μέχρι μέσου ἡμέρας	μέχρι το μεσημέρι,
ἀπέπλευσαν,	απέπλευσαν,
καὶ ὑπὸ νύκτα	και μέσα στη νύκτα
ἐφρυκτωρήθησαν αὐτοῖς	αναγγέλθηκε σ’ αυτούς με πυρσούς
προσπλέουσαι	ότι πλησίαζαν
ἀπὸ Λευκάδος	από την Λευκάδα
ἑξήκοντα νῆες Ἀθηναίων·	εξήντα αθηναϊκά πλοία.
ἃς ἀπέστειλαν οἱ Ἀθηναῖοι	Αυτά τα έστειλαν οι Αθηναίοι
καὶ στρατηγόν	και διοικητή
Εὐρυμέδοντα τὸν Θουκλέους	τον Ευρυμέδοντα το γιό του Θουκλή,
πυνθανόμενοι	όταν πληροφορήθηκαν
τὴν στάσιν	την εσωτερική αναταραχή
καὶ τὰς μετ᾿ Ἀλκίδου ναῦς	και ότι ο στόλος του Αλκίδα
μελλούσας	πρόκειται
πλεῖν ἐπὶ Κέρκυραν.	να πλεύσει προς την Κέρκυρα.

Β' Ερμηνευτικά σχόλια 

Όσο οι Πελοποννήσιοι πραγματοποιούν επιχείρηση απόβασης και λεηλασίας της περιοχής της Λευκίμμης, οι Κερκυραίοι δημοκρατικοί βρίσκονται σε κατάσταση τρόμου ("ὁ δῆμος τῶν Κερκυραίων γενόμενος περιδεὴς"), επειδή ανέμεναν την επίθεση του πελοποννησιακού στόλου. Για τον λόγο αυτό, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις ("ᾖσαν ἐς λόγους") με τους ολιγαρχικούς, όχι μόνο τους ικέτες αλλά και άλλους από τους συμπολίτες τους. Σκοπός των διαπραγματεύσεων είναι "ὅπως σωθήσεται ἡ πόλις", δηλαδή η σωτηρία της πόλης από τον κίνδυνο στον οποίο βρισκόταν. Οι Πελοποννήσιοι δεν έπαυαν να αποτελούν έναν εξωτερικό εισβολέα και η απόβασή τους θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες στο νησί και την κοινωνία του. Κατά συνέπεια οι δημοκρατικοί ακουμπούν την ευαίσθητη "χορδή" των ολιγαρχικών, αυτή του πατριωτισμού. Άξια λόγου είναι η κατάσταση απελπισίας στην οποία έχουν περιέλθει οι δημοκρατικοί, αγνοώντας ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ τους. Η απόγνωσή τους αποτυπώνεται στο γεγονός ότι αναγκάζονται να ζητήσουν τη συνδρομή αυτών με τους οποίους έχουν έρθει σε σύγκρουση ζωής και θανάτου και εξαιτίας των οποίων το νησί δέχεται την επίθεση της μιας από τις δυο μεγάλες συμμαχίες του ελληνικού κόσμου. Θα πρέπει να λάβουμε επίσης υπόψη μας ότι οι ολιγαρχικοί ήδη δεν έχουν επιδείξει "κόσμια" διαγωγή στο πεδίο της μάχης, αφού 13 κερκυραϊκά πλοία είχαν ήδη αυτομολήσει στον εχθρικό στόλο.    
Η παράκληση των δημοκρατικών θα εισακουστεί σε μέρος των ολιγαρχικών ("καί ἔπεισαν τινας αὐτῶν"), και έτσι θα γεμίσουν 30 πλοία τα οποία θα βρίσκονταν σε κατάσταση επιφυλακής στο λιμάνι, αναμένοντας την πελοποννησιακή επίθεση. Ο μικρός αριθμός πλοίων που καταφέρνουν οι Κερκυραίοι να στελεχώσουν, φανερώνει τον βαθμό διάσπασης της κερκυραϊκής κοινωνίας, καθώς και το γεγονός ότι πολλοί Κερκυραίοι συμπαρατάσσονταν με το μέρος της ολιγαρχικής παράταξης. Έστω όμως και κάτω από τις συνθήκες αυτές ο αριθμός των πλοίων που στελεχώθηκε μπορεί να θεωρηθεί εξαιρετικά ικανοποιητικός. Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι η παράκληση των δημοκρατικών εισακούστηκε σε μερίδα των ολιγαρχικών αποτελεί μια ατράνταχτη απόδειξη του βαθμού στον οποίο μπορούσε να είχε αποφευχθεί ο εμφύλιος σπαραγμός. Ακόμη και μέσα σε τόσο ακραίες μορφές έμφυλης βίας υπάρχουν μετριοπαθείς φωνές που μπορούν να αποτελέσουν την εξαίρεση και να οδηγήσουν σε ασφαλείς λύσεις, επωφελείς για όλους. 
Την ίδια χρονική στιγμή, οι Πελοποννήσιοι (είχε πια μεσημεριάσει -"μέχρι μέσου ἡμέρας") ολοκληρώνουν τις λεηλασίες που πραγματοποιούσαν στη Λευκίμμη και επιστρέφουν στα Σύβοτα. Εκεί κατά τη διάρκεια της νύκτας ενημερώνονται με πυρσούς ("ἐφρυκτωρήθησαν") για την επικείμενη άφιξη 60 αθηναϊκών πλοίων από την πλευρά της Λευκάδας. Πρόκειται προφανώς για την κύρια δύναμη του στόλου που οι Αθηναίοι σχεδίαζαν να στείλουν στην Κέρκυρα μετά την επιβολή του ολιγαρχικού πραξικοπήματος ("πυνθανόμενοι τὴν στάσιν") και την αποστολή κερκυραϊκής πρεσβείας στην Αθήνα. Επειδή όμως οι Αθηναίοι δεν μπορούσαν να ετοιμάσουν αμέσως αυτήν την δύναμη, έστειλαν εντολή (με τη Σαλαμινία ή την Πάραλο) στον Νικόστρατο που έδρευε στη Ναύπακτο να αναλάβει δράση σπεύδοντας στο νησί. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η παρουσία των δύο πλοίων - αγγελιαφόρων σε μια μικρή μοίρα του αθηναϊκού στόλου και η άφιξη του Νικόστρατου με τόσο μικρές δυνάμεις. Επίσπευση στην αποστολή αυτού του μεγάλου αθηναϊκού στόλου αποτέλεσε ακόμη και η αναχώρηση του στόλου του Αλκίδα από την Κυλλήνη η οποία θα ήταν πολύ δύσκολο να περάσει απαρατήρητη από τους Αθηναίους και τους συμμάχους της. 

αναπαράσταση αρχαίας φρυκτωρίας στη Σαλαμίνα
(ΠΗΓΗ:http://eandiomythosartandmediasalamina.blogspot.gr/)  

Οι "φρυκτωρίες" αποτελούσαν τον οπτικό τηλέγραφο της εποχής. Πάνω σε πύργους κτισμένους από πέτρα στις κορυφές ψηλών λόφων ή βουνών, τοποθετούνταν φρουρές οι οποίες κατά τη διάρκεια της νύκτας άναβαν φωτιές με συγκεκριμένο τρόπο. Η επόμενη φρυκτωρία (σε απόσταση μερικών δεκάδων χιλιομέτρων) μετέδιδε το μήνυμα με τον ίδιο τρόπο μέχρι την πιο κοντινή φρυκτωρία και έτσι είχαμε με "αλυσίδα" μέσω της οποίας μεταδιδόταν ένα μήνυμα σε μια μεγάλη απόσταση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Εννοείται ότι οι φρυκτωρίες μπορούσαν να μεταδώσουν μηνύματα και κατά τη διάρκεια της μέρας με χρήση καπνού. Φαίνεται ότι η χρήση αυτού του μέσου γινόταν κυρίως από τους μηχανισμούς πόλεων - κρατών, επειδή απαιτούνταν η κινητοποίηση μεγάλου αριθμού ανθρώπων αλλά και πόρων. Έτσι ο Αισχύλος (ίσως και με κάποια δόση υπερβολής) στην τραγωδία του "Ορέστεια" περιγράφει πως η άλωση της Τροίας μαθεύτηκε στις Μυκήνες σε μια νύκτα, από ένα δίκτυο φρυκτωριών που είχε στηθεί από τα στενά του Ελλησπόντου ως την πρωτεύουσα του βασιλείου των Αχαιών. Και ο Θουκυδίδης όμως, σε κάποια σημεία του έργου του πραγματοποιεί σύντομες αναφορές σ' αυτό το μέσο επικοινωνίας (β' 94,11, γ'22, 29. γ' 22,31, γ' 22,32, θ'102,1)    
Αρχηγός της αθηναϊκής αρμάδας ήταν ο Στρατηγός Ευρυμέδοντας, ο γιός του Θουκλή. Ο Ευρυμέδοντας συμμετείχε σε πολλές και σημαντικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Μετά τα γεγονότα της Κέρκυρας, νίκησε τους Ταναγραίους (426 π.Χ.), ενώ το 425 π.Χ. εστάλη στη Σικελία. Εξαιτίας όμως της αργοπορίας του να φτάσει στη Σικελία, τιμωρήθηκε με χρηματικό πρόστιμο και εστάλη εκ νέου στη Σικελία το 415 π.Χ. Το 413 π.Χ. έχασε τη ζωή του σε ναυμαχία μπροστά από τις Συρακούσες. Ιδιαίτερο ρόλο στην εξέλιξη του εμφυλίου πολέμου θα αποτελέσει η προσωπικότητα αυτού του Αθηναίου στρατηγού, ο οποίος με τη στάση που κράτησε (όπως θα δούμε στη συνέχεια) ουσιαστικά επέτρεψε την πραγματοποίηση ωμοτήτων εκ μέρους των δημοκρατικών Κερκυραίων. Μάλιστα η στάση του αυτή έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη γενναιόψυχη και ανθρωπιστική στάση που κράτησε ο Νικόστρατος έναντι των Κερκυραίων ολιγαρχικών.